Οι πρόσφατες ρυθμιστικές εξελίξεις και οι κυβερνητικές αποφάσεις των κρατών μελών της ΕΕ υποδηλώνουν την ανάγκη για περισσότερες επενδύσεις βιώσιμης ανάπτυξης και για πιο στρατηγικές ενέργειες στην κατεύθυνση ταχύτερη προσαρμογή των δραστηριοτήτων στις παραμέτρους των οικοσυστημάτων που τις φιλοξενούν.
Για την αποτελεσματική χάραξη της κοινής πορείας των κρατών, είναι σημαντικό να υπάρξει κατανόηση του τι είναι η βιώσιμη χρηματοδότηση και πώς επηρεάζει τον επιχειρηματικό κόσμο, καθώς η συνδρομή του ιδιωτικού τομέα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση του μεγαλόπνοου αυτού σχεδίου.
Η υπογραφή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας το 2019 αποτέλεσε μια προσπάθεια ένταξης της διεθνούς επενδυτικής δραστηριότητας σε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα και δημιουργεί κίνητρα για τη διοχέτευση επενδύσεων στην κατεύθυνση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της κυκλικής οικονομίας και της προστασίας της βιοποικιλότητας. Ο στόχος της Πράσινης Συμφωνίας είναι η επίτευξη μιας κλιματικά ουδέτερης οικονομίας μέχρι το 2050. Για την εκπλήρωση αυτών των κλιματικών στόχων, η Πράσινη Συμφωνία περιλαμβάνει ένα επενδυτικό σχέδιο 1 τρις ευρώ για τα επόμενα 10 χρόνια.
Όπως συμβαίνει συνήθως κατά την εφαρμογή μιας πρωτότυπης διαδικασίας, η πολυπλοκότητά της προκαλεί σύγχυση στην αγορά, η οποία εκδηλώνεται με ερμηνευτικά ζητήματα στην υποβολή εκθέσεων, με εμφάνιση ρυθμιστικών κενών και διαπίστωση έλλειψης δεδομένων. Ελλείψει ενός τυπικού συνόλου ορισμών και κανόνων για την ορολογία που χρησιμοποιείται, δημιουργούνται περιθώρια ερμηνείας ως προς τον τρόπο συμμόρφωσης στους εν ισχύ κανονισμούς ενώ γίνεται δύσκολο για της εταιρείες και τους επενδυτές να ορίσουν τι είναι και τι δεν είναι «πράσινο».
Το παραπάνω ζήτημα αντιμετωπίζεται με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2020/852 για την Ταξινομία, που συνιστά βασικό μέρος του μεταρρυθμιστικού σχεδίου της ευρωπαϊκής πολιτικής για τα βιώσιμα οικονομικά και αναπτύχθηκε ως εργαλείο για την ώθηση κεφαλαίων για τη μεταμόρφωση της οικονομίας της Ευρώπης. Καθιερώνει ένα πλαίσιο για την διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων, παρέχοντας ουσιαστικά έναν κατάλογο βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων επιχειρώντας να οικοδομήσει εμπιστοσύνη στη βιώσιμη χρηματοδότηση.
Ο κανονισμός της ταξινομίας θέτει έξι περιβαλλοντικούς στόχους:
- Μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής
- Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
- Βιώσιμη χρήση και προστασία των υδατικών και των θαλάσσιων πόρων
- Μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία
- Πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης
- Προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων
Επιπρόσθετα των ελάχιστων διασφαλίσεων, η ΕΕ αναμένει από τις εταιρείες να συμβάλλουν σημαντικά στην επίτευξη ενός ή περισσοτέρων από τους περιβαλλοντικούς στόχους και να μην επιβαρύνουν σημαντικά κανέναν από τους υπόλοιπους πέντε. Η ταξινομία περιγράφει επίσης δύο κύριους τύπους δραστηριοτήτων που συμβάλλουν σημαντικά σε αυτούς τους στόχους:
- Οικονομικές δραστηριότητες που συνεισφέρουν σημαντικά από μόνες τους, για παράδειγμα μια περιβαλλοντικά βιώσιμη δραστηριότητα
- Οικονομικές δραστηριότητες που υποστηρίζουν άλλες βιώσιμες δραστηριότητες, για παράδειγμα επένδυση σε ένα ομόλογο που χρηματοδοτεί ένα έργο βιώσιμης ανάπτυξης.
Η ταξινομία εφαρμόζει απαιτήσεις γνωστοποίησης για όλες τις εταιρείες που είναι ήδη υποχρεωμένες να παρέχουν έκθεση μη χρηματοοικονομικών στοιχείων, βάσει της Οδηγίας για τη Μη Χρηματοοικονομική Πληροφόρηση (NFRD, CSRD). Ως επί το πλείστον, αυτό περιλαμβάνει τρεις διαφορετικές ομάδες χρηστών για τους οποίους θα είναι υποχρεωτική η συμμόρφωση με τον κανονισμό της ταξινομίας:
- Μεγάλες εταιρείες δημοσίου ενδιαφέροντος με περισσότερα από 500 άτομα προσωπικό, οι οποίες υποχρεούνται ήδη να αναφέρουν μη χρηματοοικονομικές πληροφορίες σύμφωνα με το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας για τη Μη Χρηματοοικονομική Αναφορά (NFRD)
- Η ΕΕ και τα κράτη μέλη όταν ορίζουν δημόσια μέτρα, πρότυπα ή ετικέτες για πράσινα χρηματοπιστωτικά προϊόντα ή πράσινα ομόλογα
- Συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές που προσφέρουν χρηματοπιστωτικά προϊόντα στην ΕΕ.
Όλες οι ενδιαφερόμενες εταιρείες πρέπει να γνωστοποιούν πώς και σε ποιο βαθμό η οικονομική τους δραστηριότητα λαμβάνει υπόψη ή περιλαμβάνει την αειφορία βάσει του κανονισμού ταξινομίας. Ειδικότερα, οι εταιρείες πρέπει να γνωστοποιούν τα ακόλουθα:
- Το ποσοστό του κύκλου εργασιών τους από προϊόντα ή υπηρεσίες που συνδέονται με οικονομικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά αειφόρες (EU taxonomy-compliant share of turnover)
- Το ποσοστό των κεφαλαιουχικών δαπανών τους που σχετίζονται με περιουσιακά στοιχεία ή διαδικασίες που συνδέονται με οικονομικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά αειφόρες (Capital expenditure (CapEx) aligned with the EU taxonomy)
- Την αναλογία των λειτουργικών δαπανών τους που σχετίζονται με περιουσιακά στοιχεία ή διαδικασίες που συνδέονται με οικονομικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά αειφόρες (Operating expenses (OpEx) aligned with the EU taxonomy)
Η εν λόγω γνωστοποίηση θα πρέπει να αποτελεί μέρος της μη χρηματοοικονομικής αναφοράς, ενδεχομένως στον ετήσιο εταιρικό απολογισμό ή στην έκθεση βιωσιμότητας, καθώς και των περιοδικών γνωστοποιήσεων των εταιρειών στην εκάστοτε Ρυθμιστή Αρχή καθώς και στους ιστότοπους τους. Η εξωτερική επαλήθευση των γνωστοποιήσεων ταξινομίας της ΕΕ είναι ένα ακόμη στοιχείο των επερχόμενων ρυθμιστικών εξελίξεων.
Οι συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές υποχρεούνται επίσης να προβαίνουν σε γνωστοποιήσεις σύμφωνα με τον Κανονισμό Ταξινομίας της ΕΕ. Αυτή η απαίτηση της ΕΕ θα έχει αντίκτυπο στις εταιρείες επειδή ισχύει για όλα τα προϊόντα που παράγονται και διανέμονται στην ΕΕ. Οι απαιτήσεις γνωστοποίησης είναι υποχρεωτικές για ορισμένα προϊόντα και η αρχή «συμμόρφωσης ή εξήγησης» ισχύει για τα υπόλοιπα.
Για κάθε προϊόν, οι εταιρείες θα πρέπει να γνωστοποιούν:
- πώς έχουν χρησιμοποιήσει την ταξινομία της ΕΕ για τον προσδιορισμό της χαρακτηριστικών αειφορίας των υποκείμενων επενδύσεων
σε ποιον / ποιους περιβαλλοντικό/ους στόχο/ους συμβάλλουν οι επενδύσεις - το ποσοστό των υποκείμενων επενδύσεων που ευθυγραμμίζονται με την ταξινομία
Ο κανονισμός υπογραμμίζει την ανάγκη για μια σαφή επεξήγηση των γνωστοποιήσεων/εκθέσεων και της υποκείμενης διαδικασίας. Αυτό έχει ως στόχο τη διευκόλυνση των επενδυτών, οι οποίοι ενθαρρύνονται να επεξηγήσουν τις στρατηγικές και την κατεύθυνσή τους, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που οι υποκείμενες επενδύσεις τους δείχνουν χαμηλό βαθμό ευθυγράμμισης με την ταξινομία.
Προκειμένου να χαρακτηριστεί μια οικονομική δραστηριότητα ως «περιβαλλοντικά αειφόρα», σύμφωνα με τον Κανονισμό της Ταξινομίας της ΕΕ, πρέπει αυτή να πληροί τα παρακάτω κριτήρια:
- Να συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη ενός ή περισσοτέρων από τους περιβαλλοντικούς στόχους
- Να μην επιβαρύνει κανέναν από τους υπόλοιπους περιβαλλοντικούς στόχους
- Να ασκείται σύμφωνα με τις ελάχιστες απαιτήσεις (που προβλέπονται στο Άρθρο 18 του Κανονισμού)
- Να συμμορφώνεται προς τα τεχνικά κριτήρια ελέγχου Technical Screening Criteria (“TSC”)
- Για παράδειγμα, αν μια δραστηριότητα στοχεύει στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, αλλά, συγχρόνως, επιβαρύνει τη βιοποικιλότητα, τότε δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «περιβαλλοντικά αειφόρα».
Τα Τεχνικά Κριτήρια Ελέγχου είναι ενιαία κριτήρια που θα χρησιμοποιηθούν για να καθοριστεί εάν οι οικονομικές δραστηριότητες «συμβάλλουν σημαντικά» σε κάθε περιβαλλοντικό στόχο και, επομένως, μπορούν να θεωρηθούν βιώσιμες. Τα κριτήρια θα καθορίσουν επίσης εάν κάποια από αυτές τις οικονομικές δραστηριότητες προκαλεί σημαντική επιβάρυνση σε οποιονδήποτε από τους άλλους περιβαλλοντικούς στόχους.
Τα κριτήρια ελέγχου καλύπτουν τους παρακάτω τομείς:
- Γεωργία και δασοκομία
- Δραστηριότητες προστασίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος
- Μεταποίηση
- Ενέργεια
- Δραστηριότητες ύδρευσης, αποχέτευσης, διαχείρισης αποβλήτων και αποκατάστασης
- Μεταφορές (συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων)
- Κατασκευές και ακίνητα
- Πληροφορική και επικοινωνίες
- Επαγγελματικές επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες
- Χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες
- Εκπαίδευση
- Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής εργασίας
- Τέχνες, ψυχαγωγία και αναψυχή
Η πιο πρόσφατη προσπάθεια ενίσχυσης του πλαισίου που διαμορφώνεται γύρω από τη βιώσιμη ανάπτυξη εντοπίζεται στην ανακοίνωση συνεργασίας μεταξύ της ευρωπαϊκής ένωσης εισηγμένων εταιρειών ακινήτων (EPRA – European Real Estate Association) και του Ευρωπαϊκού Περιφερειακού Δικτύου του WorldGBC (World Green Building Council). Η συνεργασία των μελών της ΕPRA και του WorldGBC με περισσότερα από 20 εθνικά Συμβούλια Πράσινων Κτιρίων (GBCs), τα οποία αντιπροσωπεύουν περίπου 5.000 μέλη και οκτώ περιφερειακούς εταίρους, θα βοηθήσει τους κλάδους των κατασκευών και των ακινήτων να πλοηγηθούν στις επιπτώσεις της Ταξινομίας της ΕΕ, παρέχοντας ενημέρωση, σχετικά με τις εθνικές απαιτήσεις για την ικανοποίηση των βασικών κριτηρίων Ταξινομίας της ΕΕ. Η κοινή πρωτοβουλία στοχεύει στη διάδοση της γνώσης και στην αύξηση των ροών κεφαλαίων.
Η συνεργασία των δυο οργανισμών επικεντρώνεται στην αποκρυστάλλωση ορισμών και της μεθοδολογίας έκδοσης εθνικών πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης. Συγκεκριμένα ορίζεται το τι σημαίνει στην πράξη το κριτήριο Ταξινομίας της ΕΕ «NZEB -10%» και πώς αυτό μπορεί να υπολογιστεί σε διαφορετικά κράτη μέλη. Επίσης επιχειρείται η διαλεύκανση των όρων και προϋποθέσεων για την ταξινόμηση κτιρίων ως βιώσιμα, προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα πιστοποίησης κτιρίων μέσω αποκλίνουσας μεθοδολογίας. Τέλος επιχειρείται να διευκρινιστούν οι εθνικές απαιτήσεις για «μείζονες» ή «βαθιές» ανακαινίσεις και η αντιμετώπιση των κρατών μελών της ΕΕ για την κατεδάφιση κτιρίων.
Το μήνυμα είναι σαφές – οι εταιρείες πρέπει να κοιτάξουν πέρα από τις οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να υιοθετήσουν μια πιο ολιστική προσέγγιση. Πρέπει να δράσουν τώρα για τη μείωση της περιβαλλοντικής αλλαγής, ενώ η αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων από πλευράς τους είναι κρίσιμη τόσο για τη βιώσιμη χρηματοδότηση, όσο και για ένα βιώσιμο μέλλον.
